yazı: Damla Mengücek

Avrupa

Avrupa geçtiğimiz tarihsel dönem içerisinde belli başlı dönemlerden geçmiştir. Bu dönemlerin kimileri kötü, karanlık zamanlarken kimileri ise daha aydınlık dönemlerdir. Peki bu dönemlerde neler yaşanmıştır?

Avrupa’nın “karanlık dönemi”

Orta Çağ dönemi olarak da diyebileceğimiz bu dönemin bu ismi almasının bir sebebi var. Bu dönem İslam tarihinde aydınlık bir çağ olarak geçerken Avrupa için durum tam tersidir. Bu dönem Doğu Roma İmparatorluğunun yıkılış tarihi
olan M.S 476 yılında başlamış ve 11. yüzyılın ilk çeyreğine kadar devam etmiştir. Eşitsizliğe ve toprak üretimine dayanan Feodalite sistemi 6. Yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren güçlenmiş ve kilise itibar kazanmıştır. Katolik inancın katı kurallarına karşı gelenleri cezalandırmak amaçlı kurulan Engizisyon mahkemeleri, birçok bilim insanını ve filozofu, Hristiyanlığa aykırı davrandıkları gerekçesiyle yargılamış ve içlerinden bazılarını ölüme mahkum etmiştir. Bu da Avrupa’da felsefenin ve bilimin gelişmesine engel olmuştur. Örneğin İtalyan Astronom Galileo, yaptığı araştırmalar sonucu dünyanın şeklinin kare değil geoit olduğunu saptamıştır. Lakin sonrasında bu mahkemelerce yargılanmış ve geri adım atmak zorunda kalmıştır.

Sonraki yıllarda yaklaşık 45 milyon kişinin ölümüyle sonuçlanan Justinian Veba Salgını da bu dönemin Karanlık Çağ olarak nitelendirilmesinde etkili olmuştur. O zamana kadar dünya tarihinde görülmüş en büyük salgın olan Justinian Salgını, 1. Veba Salgını olarak da bilinir. 541 yılında gerçekleşen bu olayla Avrupa nüfusunun yaklaşık %30’u ölmüştür.

Bu çağın Karanlık Çağ olarak nitelendirilmesindeki en büyük etkenlerden bir diğeri ise Haçlı Seferleridir. Batı Roma İmparatorluğunun Anadolu’da kaybettiği toprakları geri almak ve bölgedeki Türk egemenliğini sona erdirmek için
başlattığı Haçlı Seferleri başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu seferlerin sonunda, birçok Avrupa ülkesi ekonomik anlamda güç kaybetmiştir. Başarısızlıkla sonuçlanan bu olay sonrası halk, kiliseye olan güvenini kaybetmeye başlamıştır. Böylelikle yavaş yavaş Avrupa, üzerindeki karanlık bulutlardan kurtulmaya başlamıştır.

Rönesans ve Reform ile aydınlığa geçiş

Yeniden doğuş anlamına gelen Rönesans 15. Ve 16. Yüzyıl Avrupası’nda ortaya çıkmış ve Avrupa’nın bilim ve sanat gibi alanlarda canlanmasına olanak sağlamıştır. İlkçağ Yunan ve Roma eserlerinin incelenmesiyle İtalya’da başlamış ve zamanla tüm Avrupa’ya yayılmıştır.

Peki Rönesans’ın başlıca sebepleri nelerdir?

-Müslümanlardan aldıkları kağıt ve matbaayı geliştirerek ucuza mal eden Avrupalılar, bilginin hızla yayılmasını sağladı. Böylelikle okur yazar ve kültürlü insan sayısında artış yaşandı.
-Coğrafi keşifler dolayısıyla dünyanın yuvarlak olduğu anlaşıldı ve kiliseye duyulan güven azaldı.

Bu ve benzeri olaylar sonucunda İslam dünyasının sahip olduğu üstünlük yavaşça Avrupalılara geçmiş oldu.
Reform hareketi ise Katolik kilisesine karşı yapılan bir ayaklanmaydı. Reform yaşanmadan önce halk fakirlik içinde yaşarken din adamları zevk içinde hayatlarını sürdürüyordu. Kiliseler endüljans (günah bağışlama belgesi) ile halkın elindekileri topluyor, aforoz yetkisiyle insanları dinden atabiliyorlardı.

Filozof Martin Luther, Roma’ya yaptığı bir ziyaret sırasında bu durumu fark etti. Luther, bu durumu gördükten sonra Hristiyanlığın amacına dönmesi gerektiğini söylemiş ve Roma Kilisesi’ne (Katolikliğe) karşı oluşacak büyük bir hareketin temellerini atmıştır. Böylece Luther on yıl içinde kendisini ilk “Protestan” isyanının başında bulmuştur. Martin Luther, 31 Ekim 1517’de Wittenberg Kalesi Kilisesi’nin kapısına bu affedilme sertifikalarına karşı fikirlerini içeren; 95 maddeden oluşan bildiriyi asarak Protestan Reformu hareketini resmen başlattı.

Bütün bu reform hareketleri sonucunda;
-Avrupa’da mezhep birliği bozuldu ve Protestanlık, Kalvenizm gibi farklı mezhepler de ortaya çıktı.
-Kilise ve din adamları eski gücünü kaybetti.
-Özgür düşünce ortamı gelişti.

Aydınlanma Çağı

17 ve 18. Yüzyıl Avrupası’nda yaşanan, bilimi ve düşünceyi esas alan dönemdir. Bu çağda doğru bilgiye din yoluyla değil de akıl yoluyla ulaşılabileceği düşüncesi kabul edilmiştir. Bu dönemin önde gelen bilim ve sanat insanları: Newton, Descartes, Voltaire, Jean Jacques Rousseau, Mozart, Bach…

Aydınlanma Çağı’nda bilim alanındaki gelişmeler, insan ihtiyaçlarını karşılayacak makineler icat edilmesine, yani Sanayi İnkılabı ’nın ortaya çıkışını sağlayacaktır. İngiltere’de başlayan bu devrim, zamanla Avrupa’ya ve dünyaya yayıldı. Şehirler hızla artan fabrikaların işçi ihtiyacı nedeniyle kırsaldan göç alarak büyüdü. İşçi olarak kadınlar hatta çocuklar kullanılmaya başlandı. 1750’den sonra çok sayıda fabrika kuruldu. Birçok icat yapılarak, teknolojide alanında büyük gelişme sağlandı. Başta buhar makinası olmak üzere, ilk buharlı lokomotif, ilk petrollü araba, ilk elektrikli tramvay gibi gelişmeler bu dönemde yaşandı. Bütün bunlar ile Osmanlı’yı bir şekilde geride bırakmayı başaran Avrupa, şu an eskisinden daha güçlü şekilde durmaktadır.

https://www.britannica.com/event/Reformation